İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri v.b. mikropların hastalık yapma karakterlerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı zehirlerin (toksinler) etkilerinin ortadan kaldırılarak, geliştirilen biyolojik maddelere aşı denir.
Beşeri Tıbbi Ürünler Ruhsatlandırma Yönetmeliği’ne göre de “immünolojik ürün” olarak ifade edilmektedir.
(Beşeri Tıbbi Ürünler Ruhsatlandırma Yönetmeliği m.4/f: “İmmünolojik ürün, Kolera, BCG, polio ve çiçek aşıları gibi aktif bağışıklık sağlayan ajanlar; tüberkülin ve tüberkülin PPD, brusella, Schick ve Dick testleri dahil bağışıklık
durumunu teşhis etmek için kullanılan ajanlar ve difteri antitoksini, anti-çiçek globulini, antilenfotik globulin gibi pasif bağışıklık sağlamak için kullanılan ajanları içeren tüm aşılar, toksinler ve serumlar ile allerjen bir ajana karşı
kazanılan spesifik immünolojik cevabı değiştirmek veya tanımlamak niyeti ile kullanılan allerjen ürünlerden oluşan beşeri tıbbi ürünleri ifade eder.
Tıbbi Müdahale Nedir ?
Tıbbi müdahale; hastalıkların teşhisi, tedavisi veya önlenmesi amaçlarına yönelik olarak tıp mesleğini icraya yetkili kişiler tarafından gerçekleştirilen faaliyetlerdir.
Bu kapsamda, birtakım hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için o hastalığın mikrobuyla hazırlanmış eriyik olarak
tanımlanan maddelerin vücuda verilmesi şeklindeki aşı uygulamasının da müdahalenin boyutundan bağımsız olarak
vücut bütünlüğüne bir müdahale oluşturduğu açıktır.” AYM, Halime Sare Aysal [GK], B. No: 2013/1789, 11/11/2015.
İdarenin Kolluk Yetkisi Açısından Aşıların Yapılma Nedenleri
İdare, kolluk yetkisi kapsamında güvenlik, dirlik,esenlik ve genel sağlık olmak üzere üç unsurdan oluşan kamu düzenini sağlamak ve korumakla görevlidir. Kamu düzeninin unsurlarından biri olan genel sağlığın korunması için idarenin birtakım tedbirler alması gerekir. Bu tedbirlerden biri de salgın hastalıkları önlemek ve toplumu bulaşıcı
hastalıklardan korumak için yapılan aşılama faaliyetleridir.
1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda da idarenin toplumu bulaşıcı hastalıklardan koruma görevi düzenlenmektedir. Kanun’un 1’inci maddesine göre “Memleketin sıhhi şartlarını ıslah ve milletin sıhhatine zarar veren bütün hastalıklar veya sair muzır amillerle mücadele etmek ve müstakbel neslin sıhatli olarak yetişmesini temin ve halkı tıbbi ve içtimai muavenete mazhar eylemek umumi Devlet hizmetlerindendir”.
Türkiye’de Zorunlu Aşı Kavramının Çıkış Noktası
Bağışıklama çalışmalarıyla, bulaşıcı hastalıkların kontrol altına alınmaya çalışılmış yaklaşık 2,5 milyon insanın ölümünü önleyen, hatta bazı hastalıkların yeryüzünden tamamen silinmesini sağlayan, kanıtlanmış bilinen en başarılı ve en uygun maliyetli tıbbi müdahalelerden biri olarak ifade edilmektedir (World Health Organization, Global Vaccine Action Plan 2011-2020, USA, 2013, s.5, 12
https://www.who.int/immunization/global_vaccine_action_plan/GVAP_doc_2011_2020/en/ (erişim tarihi 03.12.2018)
Dünya Sağlık Örgütü, 1974 yılında Genişletilmiş Bağışıklama Programı’nı başlatarak, tüm dünyada çocukların belirli hastalıklara karşı aşılanmalarını hedeflemiştir.
Türkiye’de de idare tarafından bebeklere ve çocuklara yönelik aşılama faaliyeti yürütülmektedir. Halen yürütülmekte olan “Genişletilmiş Bağışıklama Programı” Türkiye’de 1981 yılında başlatılmış ve 1985 yılında aşılama faaliyetine aşı kampanyası ile hız verilmiştir.
